6 Право каз

«Айбек» ЖШС (бұдан әрі – Сатып алушы) 2024 жылғы 21 ақпанда «Шигай» ЖШС-мен (бұдан әрі – Сатушы) 10 млн.теңге сомасына 50 «Lenovo» ноутбугін (бұдан әрі – тауар) сатып алуға сату-сатып алу шартын жасасты.

          Шарттың талаптарына сәйкес, Сатып алушы тауарды 100% алдын ала төлемді аударғаннан кейін 7 күнтізбелік күн ішінде алуы керек еді. Тараптар Шарт талаптарын бұзғаны үшін 300 000 теңге көлемінде айыппұл қарастырған. Сатып алушы төлемді 2024 жылдың 25 ақпанында жасады, бірақ тауар тек 2024 жылдың 9 наурызында жеткізілді. Сонымен қатар, тауарды қабылдау кезінде Сатып алушы жалпы құны 1,4 млн.теңге болатын 7 ноутбуктың тапшылығын анықтады. Бұл туралы сенімхат бойынша әрекет еткен сатушының өкілімен тиісті акт жасалды.

          Сатып алушы талапты сатушыға жазбаша түрде жіберді, онда ол жетіспейтін тауарды жеткізуді, сондай-ақ Шарт талаптарын бұзғаны үшін айыппұл төлеуді талап етті. Бұл ретте сатып алушы Сатушының жеткізу үшін 12 күнтізбелік күні бар екенін көрсетті, әйтпесе сатып алушы төленген ақшалай соманы қайтаруды және айыппұлды төлеуді талап ете отырып, сотқа жүгіну құқығын өзіне қалдырды.

          Хабарламаны сатушы 2024 жылдың 12 наурызында алды, Сатып алушы алдындағы міндеттемені бұзу сату жөніндегі менеджердің дұрыс емес әрекеттерінен туындады деп есептеп, «Шағай» ЖШС директоры (сатушы) 2024 жылдың 15 сәуірінде қызметкерді тәртіптік жауапкершілікке тарту туралы бұйрық шығарды.

Сұрақтар:

1. «Lenovo» маркасы қандай зияткерлік меншік объектісіне жатады?
2. ЖШС кәсіпкерлік қызмет субъектісі ретінде қайда тіркелуі тиіс?
3. Шарт пен заңнама бір-бірімен қалай байланысты?
4. Осы сатып алу-сату шартында тауар туралы шарт келісілген болып саналады деп айтуға бола ма?
5. Тапсырманың шарттары бойынша мүлікке меншік құқығы сатып алушы тауарды төлеген сәттен бастап пайда болды деп санауға бола ма?
6. Уақыт кезеңімен анықталған мерзім қашан басталады? Осыған байланысты мынаны көрсетіңіз: А) сатушының сатып алушының хабарламасына жауап беру мерзімі қашан аяқталады? б) Сатып алушы қай күннен бастап айыппұл төлеу туралы талап қоюға құқылы?
7. Міндеттеменің орындалуын қамтамасыз ету тәсілі ретінде тұрақсыздық айыбының мәні неде? Шартта айыппұлдың қандай түрі белгіленген?
8. Қызметкерге тәртіптік теріс қылық жасағаны үшін қандай мерзім ішінде тәртіптік жаза қолданылуы мүмкін? Осыған байланысты «Шигай» ЖШС қызметкері тәртіптік жауапкершілікке заңды түрде тартылды ма?
9. Қызметкерлердің өздері БЖЗҚ-ға міндетті зейнетақы жарналарын төлеуді дербес жүзеге асыра ма?
10. Қызметкер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан сақтандыру шартының болмауы жұмыс беруші үшін қандай құқықтық салдарға әкеп соғуы мүмкін?

Аттас акционерлік қоғамды қайта құру нәтижесінде құрылған «Кәрім» қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктің (бұдан әрі – ҚЖС) меншігінде мал шаруашылығы кешені болды. Бизнесті дамыту мақсатында ҚЖС қатысушылары селекциялық жетістікке айрықша құқықтардың иегері болып табылатын ғылыми-зерттеу институтынан (бұдан әрі – ҒЗИ) 30 бас асыл тұқымды қой сатып алуды ұйғарды – «Мықты» өсірілетін жаңа қой тұқымы.

          Дегенмен, жануарларды ұстау үшін автоматтандырылған азықтандыру жүйесі үшін арнайы жабдық қажет болды. Осы ҚЖС жабдықтарын сатып алу үшін мынадай мәмілелер жасалды.

          2023 жылғы 5 қазанда ҚЖС «Қалкен» ЖШС лизингтік компаниясымен (бұдан әрі – лизинг беруші) лизинг шартын жасасты, оған сәйкес лизинг беруші лизинг алушы (ҚЖС) көрсеткен жабдықты оған лизингке беру үшін «Құрал» зауытынан (бұдан әрі – зауыт) сатып алуға міндетті болды.

2023 жылғы 19 қазанда лизинг беруші аталған жабдықты зауытпен жеткізу шартын жасасты. Шарттың талаптары бойынша зауыт жабдықты шарт жасалған күннен бастап екі айдан кешіктірмей лизинг алушының (ҚЖС) орналасқан жеріне жеткізуге міндеттенді. Лизинг беруші сонымен қатар жабдықты мүліктік сақтандыру шартын жасады. 

          2023 жылғы 9 қарашада ҚЖС «Орталық коммерциялық банкпен» банктік қарыз шартына қол қойды. Алынған ақша (450 млн.теңге) ҒЗИ-мен жасалған шарт бойынша селекциялық жетістікті пайдалану құқығы үшін ақы төлеуге бағытталды.

          Зауыт жабдықты шарт жасалған сәттен бастап үш айдан кейін ғана жеткізді. Сонымен қатар, автоматтандырылған азықтандыру жүйесінде жетек белдіктері мен тізбектер ақаулы болды. Міндеттеме бұзылды деп есептей отырып, 2024 жылдың 13 ақпанында ҚЖС зауытқа келтірілген залалды өтеу туралы талап қойды. Алайда, зауыт осы талапты орындаудан бас тартты, өйткені тдұ лизинг алушы ретінде жеткізу шартында тарап емес.

Сұрақтар:

1. Шаруашылық серіктестіктердің басқа түрлерінен айырмашылығы ҚЖС ерекшелігі неде?
2. Сиырлардың жаңа тұқымына ғылыми-зерттеу институтының селекциялық жетістігі азаматтық құқықтар объектілерінің қай түріне жатады?
3. Селекциялық жетістікке патенттің қолданылу мерзімі қандай?
4. Акционерлік қоғамды қосымша жауапкершілігі бар серіктестік ретінде қайта құру кезінде қайта ұйымдастырудың қандай нысаны қолданылды?
5. Лизинг шартының мазмұны қандай?
6. Лизинг шарты қандай нысанда жасалуы керек?
7. Лизингке меншік құқығы кімге тиесілі?
8. «Құрал» зауытының лизинг алушының алдында лизинг шарты бойынша міндеттемені бұзғаны үшін жауапты болудан бас тартуы заңды ма?
9. Коммерциялық банктің өз атауында «Орталық» сөзін қолдануы заңды ма?
10. 10. Сақтандыру шартындағы Тараптардың қайсысының міндеті сақтандыру сыйлықақысын төлеу болып табылады?

2024 жылы 7 ақпанда азамат Каукен жүретін пойыз Мойынты станциясында апатқа ұшырап, нәтижесінде жолаушының денсаулығына зиян келтірді. Алғашқы тергеу төтенше жағдай жедел тежеу жүргізген Электр пойызының машинисі Бойконың (зиянды еңбек жағдайлары бар жұмыстарда жұмыс істейтін теміржол көлігі қызметкерлеріне (жатады) қатысты) әрекетіне байланысты болғанын көрсетті.

          Сақтандыру компаниясы зардап шеккен азаматқа сақтандыру төлемін жасаудан бас тарттып, біріншіден, апат сақтанушының («Жолаушылар тасымалы» АҚ) кінәсінен болғанын, екіншіден, азамат Каукен сақтандыру қатынастарының субъектісі болып табылмайтынын мәлімдеді.

          Бұл істі одан әрі тергеу барысында машинистін аса қажеттілік жағдайында әрекет еткенін көрсетті: ол жолдағы ақауды көріп, пойыздың рельстен шығып кетуіне болдырмау үшін шұғыл тежеуді қолданды, бұл көптеген адам шығыны мен мүліктің жойылуына әкелуі мүмкін еді

Сұрақтар:

1. ҚР Заңнамасы бойынша акционерлік қоғам ұғымы.
2. Бұл жағдайда азаматтық құқықтардың объектісі қандай?
3. Тасымалдаушының жауапкершілігін міндетті сақтандыру шартында не көзделеді?
4. Тасымалдаушының жауапкершілігін міндетті сақтандыру шарты нақты немесе консенсус шарттарына жатады?
5. Бұл жағдайда заңнама мәміле нысанына қандай талаптар қояды?
6. Тасымалдаушының жауапкершілігін міндетті сақтандыру шарты қандай мерзімге жасалады?
7. Сақтандыру төлемі бойынша міндеттемені орындаудан бас тартқан сақтандырушы дұрыс па?
8. Қызметкер келтірген зиян үшін заңды тұлға немесе азамат жауапты ма?
9. Бұл жағдайда жұмыс берушіге зиян келтірілген жұмыскер Бойко материалдық жауапкершілікке тартыла ма?
10. Зиянды еңбек жағдайлары бар жұмыстарда жұмыс істейтін қызметкерлердің пайдасына қандай зейнетақы жарналары және кімнің есебінен ЖЗҚ-ға аударылуы тиіс?

«Шалқыма» жеке мекемесі (бұдан әрі-Шу) құрған танымал эстрадалық ансамбльдің («Шу – бойз» арқылы) басшылығы музыканттарды 2023 жылдың шілде-тамыз айларына жоспарланған концерттік гастрольдер алдында сақтандыруға шешім қабылдады. Ол «Игілік» сақтандыру компаниясына жүгінді және бұл жағдайда сақтандырудың ең жақсы нұсқасы топтық сақтандыру шартын жасасу болады деген қорытындыға келді.

          Сондай-ақ, заңгер басшылықтың назарын музыканттармен еңбек шарттарын жасасу қажеттілігіне аударды, өйткені олардың болмауы жұмыс беруші үшін жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін. Өз кезегінде басшылықты жұмыс беруші қызметкердің мүддесі үшін қандай зейнетақы жарналарын төлеуі керек деген сұрақ қызықтырды.

          2023 жылғы 27 шілдеде ансамбль «Астана» дыбыс жазу студиясында халық әндері циклінің қор жазбасын жасады, ал 25 тамызда Қарағанды қаласында Кеншілер күніне арналған концертте өнер көрсетті. Алдағы уақытта бұл жазбалардың орындалуы шығармашылық ұжыммен алдын ала келісусіз «Ел» телеарнасы мен «Жаңырық» радиостанциясында бірнеше рет ойналды. Заңгер Шу басшылығына зияткерлік меншік құқығының бұзылуына байланысты аталған ұйымдарға шағым түсіруді ұсынды.

Сұрақтар:

1. Жеке мекеме қызметтің мақсатына байланысты заңды тұлғалардың қай түріне жатады?
2. Жеке мекеме қандай мүліктік құқыққа ие?
3. Тапсырмада зияткерлік меншік құқығының қандай объектілері көрсетілген?
4. Бұл жағдайда зияткерлік меншік құқығының қандай түрін бұзу туралы айтылады?
5. Сабақтас құқықтардың қолданылу мерзімі қандай?
6. Ескіру мерзімі қашан басталады?
7. Тапсырма шарттарына қатысты сақтандыру қатынастарының субъектілерін атаңыз. Топтық сақтандырудың ерекшелігі неде?
8. Зияткерлік меншік объектісіне айрықша құқықтардың басқа тұлғаға ауысуы қалай мүмкін?
9. Егер жұмыс беруші ансамбль музыканттарымен еңбек шартын жасамаса, жұмыс беруші үшін қандай жағымсыз салдарлар туындауы мүмкін?
10. Жұмыс беруші қызметкердің мүддесі үшін қандай зейнетақы жарналарын төлеуі керек?